Τι είναι οι υγρότοποι και γιατί τελικά, πρέπει να μας ενδιαφέρει η προστασία τους;
Στις 2 Φεβρουαρίου 1971, στην πόλη Ραμσάρ του Ιράν υπογράφτηκε από 18 χώρες η Σύμβαση για τους υγρότοπους διεθνούς σημασίας. Η σύμβαση Ραμσάρ –από το όνομα της πόλης- τέθηκε σε εφαρμογή το 1975 με την συμπλήρωση του απαραίτητου αριθμού των 7 χωρών (7η χώρα η Ελλάδα) και αποσκοπεί στη δημιουργία ενός δικτύου σημαντικών υγρότοπων και την προστασία τους μέσω τοπικών και εθνικών δράσεων και διακρατικής συνεργασίας ως μια συνεισφορά στην αειφόρο ανάπτυξη.
Τι είναι όμως οι υγρότοποι και γιατί θεωρούνται σημαντικές περιοχές;
Ο όρος “υγρότοπος” προσδιορίζει κάθε περιοχή που καλύπτεται από νερό ή που έχει υγρό έδαφος για μεγάλο διάστημα του έτους. Αν και το νερό είναι η βασική προϋπόθεση για τον χαρακτηρισμό μιας περιοχής ως υγρότοπο, το είδος του εδάφους, αλλά και η βλάστηση με είδη φυτών που είναι προσαρμοσμένα να ζουν στο νερό είναι επίσης σημαντικά χαρακτηριστικά για τον χαρακτηρισμό μιας περιοχής ως υγρότοπο. Οι υγρότοποι έχουν τεράστια περιβαλλοντική σημασία, καθώς, μεταξύ άλλων, αποτελούν ενδιαιτήματα σπανίων ειδών χλωρίδας και πανίδας και συμβάλλουν στην αειφόρο ανάπτυξη και την περιβαλλοντική ισορροπία.
Σε όλες τις προσπάθειες που έγιναν από την πολιτεία για μια εθνική απογραφή των υγρότοπων της Ελλάδας, η έμφαση δόθηκε κυρίως στους μεγάλους υγρότοπους της ηπειρωτικής Ελλάδας, 10 από τους οποίους έχουν χαρακτηριστεί ως Υγρότοποι Διεθνούς Σημασίας, σύμφωνα με τη Σύμβαση Ραμσάρ. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα, χιλιάδες μικρότεροι υγρότοποι που είναι διάσπαρτοι σε όλη την επικράτεια να παραβλεφθούν και να δημιουργηθεί ένα μεγάλο κενό στη γνώση για τον αριθμό και κυρίως, την κατάσταση των υγρότοπων, ιδιαίτερα στα ελληνικά νησιά.
Η μοναδική περίπτωση των νησιωτικών υγρότοπων & η δράση του WWF
Με περισσότερα από 3.000 μικρά και μεγάλα νησιά η Ελλάδα αποτελεί μια μοναδική περίπτωση στη Μεσόγειο. Τα νησιά είναι πραγματικές περιβαλλοντικές οάσεις, καθώς αποτελούν περιοχές υψηλής βιοποικιλότητας και ζώνες, όπου χρησιμοποιούνται από εκατομμύρια μεταναστευτικά πουλιά για ενδιάμεσες στάσεις, αλλά και ως καταφύγια, ενώ παράλληλα, λειτουργούν ως δείκτες της επάρκειας και της κατάστασης του νερού στα νησιά. Παρ’ όλο που οι νησιωτικοί υγρότοποι αποτελούν ένα μοναδικό στοιχείο για τη βιώσιμη ανάπτυξη και έχουν μεγάλη σημασία για το φυσικό περιβάλλον και την οικονομία των νησιών, λόγω του σχετικά μικρού μεγέθους τους, αποτελούν ένα από τα πλέον ευάλωτα και απειλούμενα με υποβάθμιση οικοσυστήματα (π.χ. λόγω εκχερσώσεων, επιχωματώσεων, εργασιών δόμησης, διάνοιξης δρόμων, αλλά και της άγνοιας αρχών και πολιτών για την αξία των υγρότοπων).
Με γνώμονα την τεράστια περιβαλλοντική συμβολή τους και λόγω του ότι η υποβάθμιση των υγρότοπων –ιδιαιτέρως των νησιωτικών - ήταν συνεχής, το WWF Ελλάς ξεκίνησε το 2004 ένα από τα μακροβιότερα προγράμματά του, το πρόγραμμα «Προστασία των υγρότοπων των νησιών της Ελλάδας», με το οποίο ανέλαβε την πρωτοβουλία να καταγράψει την κατάσταση και να αναδείξει τη σημασία και τις ανάγκες για τη διατήρηση των νησιωτικών υγρότοπων της χώρας. Στο πλαίσιο του προγράμματος αυτού, το WWF Ελλάς αποκάλυψε και τεκμηρίωσε την παρουσία περισσότερων των 800 υγρότοπων σε 75 νησιά, δρομολογώντας παράλληλα και μια σειρά δράσεων τεκμηρίωσης, ενημέρωσης, εκπαίδευσης, ευαισθητοποίησης, αποτροπής υποβαθμιστικών ενεργειών και προώθησης της αποτελεσματικής προστασίας τους σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Σήμερα η μεγάλη πλειονότητα των φυσικών νησιωτικών υγρότοπων της Ελλάδας προστατεύεται με Προεδρικό Διάταγμα.
Όλα τα δεδομένα της απογραφής περιέχονται σε μια βάση δεδομένων που είναι ελεύθερα διαθέσιμη σε κάθε ενδιαφερόμενο στο «Υγροτόπιο νήσων» (www.oikoskopio.gr/ygrotopio/), τη διαδικτυακή πύλη του WWF Ελλάς που περιέχει όλα τα αποτελέσματα και παραδοτέα του προγράμματος.
8 λόγοι γιατί πρέπει οι νησιωτικοί υγρότοποι να προστατεύονται
- Η σημασία τους για τη βιοποικιλότητα είναι τεράστια.
- Ως οικοσυστήματα οι υγρότοποι αποτελούν “νησιά” μέσα στα νησιά και συντηρούν μορφές ζωής που έχουν αποκλειστική ή πολύ μεγάλη εξάρτηση από το νερό.
- Η κατάστασή τους αποτελεί πολύτιμη ένδειξη της υγείας των περιορισμένων υδατικών πόρων των νησιών.
- Έχουν μεγάλη αξία για τις νησιωτικές κοινωνίες για μια σειρά παραγωγικών δραστηριοτήτων, όπως οι καλλιέργειες, η βόσκηση, οι ιχθυοκαλλιέργειες (λιβάρια) και η αλοπηγία (αλυκές).
- Συμβάλλουν σημαντικά στον τουρισμό των νησιών.
- Έχουν καθοριστικό ρόλο στην αντιπλημμυρική προστασία των νησιών.
- Συμβάλλουν στην σταθεροποίηση των αμμωδών ακτών.
- Έχουν αξιοσημείωτη εκπαιδευτική και ερευνητική αξία
Φωτογραφία επιμέλεια κειμένου Τάσος Ηλιάδης